Barnefråhaldslag vart skipa i 1910. Det var Ester Førde og Sigrid Haugland (f.Knutsen) som styrde det. Seinare var det lensmann Edvard Fjærtoft. Møtene vart heldne på Tinghuset (det gamle banklokale). Etter lærar Sydnes kom vart møtene heldne på skulehuset – det som sto på Myklavoll og diverre blei rive i 1976 etter den nye vegen kom.

Sydnes var det og som tok til med konfirmantfest i vaksnelaget der konfirmantane med foreldre var særskilt innbedne. Då skulle dei unge gå yver i vaksnelaget. Medlemsboka vart framlagd og so gjekk konfirmantane fram og skreiv seg inn. Denne ordninga held seg i mange år. Men den hadde sine ulemper. Ikkje alle av dei unge var så huga på å gå inn i fråhaldslaget fordi om dei hadde vore i barnelaget. Og det hende at fråhaldslovnaden blei broten. Det var likevel i svert få tilfelle, opinionen imot rusdrykk var stor i bygda og forholda gjennomsiktige så ikkje mange gjorde det.

Dr. Kristensen som leida fråhaldslaget i 25 år var respektert av alle, og som den varme kristen han var blei og fråhaldsarbeidet drive av det grunnsynet. Alle møter byrja med andakt. Likevel var der sume av truande som såg med mistru på fråhaldslaget. Dei meinte det ala opp farisearar. Og so vart det for mykje verdsleg underhaldning – ein blanda seg med verdi. Eg samtale med Bertel Kristensen ein kveld me var på heimveg etter eitt møte. Eg prøvde å forsvara desse som hadde meiningar og sa: ja det er deiras syn. «Det er ikkje syn, det er blindhet» svara han.

På lagsmøtene var det som regel ein foredragshaldar. So var det lagsblad og opplesing. Det var tildels lese ei heil bok, opplesar vart då skifta for kvart møte. Tolleiv Haugland, som var ein av dei mest trufaste lagslemmer, hadde alltid eit bladstykkje med seg som han kunne lesa opp når ein ellers hadde for lite program. Han held «Folkets venn» som var utgiven av Julius From, Sandefjord – eit fint idealistisk blad. Eg held det og ei tid, men diverre tok eg ikkje vare på det seinare. Det var ikkje slik flaum av blad og bøker den tid.

Det frilynte ungdomslaget var og drive på liknades vis som fråhaldslaget med foredrag, diskusjon, opplesing. Men der var og leik og tildels dans. Der vart og ei heil strid innan laget om dette. Ein part ville ha runddans, den andre flokken ville at berre folkeviseleik skulle vera tilete. Dette var i tida 1907 og frametter. Det kvesste seg særleg til då ein nordlending kom til bygdi og hadde lirekasse med seg. Det var noko for dei større skulegutane å høyra på, og enno meir når dei fekk sveiva lira.

Og på skulen held Sydnes forhøyr på oss om me hadde vore på danseplassen der ungdomen samlas. Det var meir «kustim» frå skulen si sida yver kva me tok oss til utanom skuletidi og enn det er no. Danseplassen var utmed Taborsvingen, det vart lensmansforbod mot å dansa der. Då laga ungdommane seg danseplass ved sida av hovudvegen nedanfor Høgestølen.

I ungdomslaget gjekk det ellers sømeleg for seg om det ikkje hadde noko kristent fyremål. Det var lærar O. Håvardsholm som var med og gjorde opptak til laget. Lagsbladet heitte då «Sennepkornet». Ein av sønene hans sa til meg at det vart starta på kristent grunnlag. Namnet på lagsbladet – «Sennepskornet» skulle tyda på det.

Samlingsplassen for ungdommane var nedpå kaien når «dampen» var ventanes – særleg laurdag og sundagskvellane om sumaren i ferietida. Det var mange frå Haugesund som leigde hus i bygdi og dei hadde lass med pargas med seg. Og mange av byfolka arbeide i byen og kom heim til familen laurdag og reiste attende sundag kvell i ferietida. Det var ikkje snakk om fellesferie då.

Det hende ofte at einkvan kom forseint til båten. Då var det å veifta og få båten til å stoppa so dei fekk ein i robåt til å sprengro og setja seg ombord. Det var festleg og spanande for alle på kaien som sto og vitsa og hadde morro av det.

Utanfor Tinghuset var og samlingstad og der var jo og T. Hauglands «krambu». Der sat ofte enkvan av dei gamle gubbane og røda saman, og ungdomane sat og mykje der. Når dei kjøpte seg «tåbakk» passa dei alltid på å ta pipa fram og stappa den godt full or boksen mens Haugland vog opp til dei.

Vegen frå kaien opp til vestbygdi gjekk då gjennom tunet i Slettemyri (i daglegtale sa alle Slåttemyro) og brekka frå Severinhuset opp til garden vart kalla «Karl Johan» – vegen forbi «Slottet». Ute i hagen der sto ein gallionsfigur – ei dama – den er no på Sunnhordaland Bygdemuseum.

So var det «Tobjasvegen» opp til hovudvegen og «Rubbestadmyro». Ved «Rubbestadsmidjo» var alltid ein samlingstad for ungdomen og smidjo vart bruka som eit krypinn i uver likeeins vart der sett inn allslags varer som einkvan skulle henta vidare. Eit slags godsterminal som sikkert ikkje var lika av dei som skulle bruka den dagleg og hadde sine ting der. Men det var ein skikk som hadde arbeid seg inn frå eldre dagar og då det var mindre ferdsel og enklare forhold. Inntil like før siste krig kunne ein elles setja ein sykkel eller ein koffert attmed vegen – den sto der trygt i dagevis. No står slikt ikkje trygt ein time.

Vegen frå Robbestad og ned til noverande doktorbustad var «Thomasbrekko». Nedforbi Bernt Bjørges hus var «litlabrekko». På Haugen ovanfor skomakar Flåten sitt hus var fint utsyn utyver fjorden – der samlas og ofte ein flokk unge når båten var ventanes – og elles i finversdagar om sumaren. Der var og bora nokre hol i berget som vart brukt til å salutera med 17. mai eller stemnedagar. Kvar vår kring påsketider dreiv me med ballspel. Det var anten på Rubbestadmyro, Førdesgardane – altså riksvegen – og på «Mosarompo» – sletta vestfor Sverre Håvardsholm sitt hus. Den blei seinare utgraven til veggrus.

St.Hansbål hadde dei årvis på Storhaug (ovanfor løa til Th. Førde). Det var ikkje skogvakse der då så der var fritt utsyn til Moster, Bømlo, Emberlandsnuten og alle desse stader brann dei bål. Tilfang til bål var tjøretønner, av og til ein gamal båt og elles kva ein kunne raska i hop… Dei var alltid varsame med vermen, så det ikkje hende noko ulykke med den. Eg har sjølv vore med og bore vatn frå kjella i Banndalen opp og sløkja glørne med.

Om vintrane var å renna på kjelke. Den gjevaste staden var Thomasbrekko (eller Storabrekko som den seinare vart kalla). Det hende når vegen var islagd at dei beste kunne renna frå Førde sitt hus og like ned i den noverande kommunebryggja. Det var ikkje heilt ufårleg, og det hende uheld og. Lensmannen la ned forbod av og til, men heilt slutt på kjelkerenninga der vart det ikkje før det auka slik med bilar at det vart sjølvsagt umulig av den grunn. Ski var det ikkje mange som hadde i mine barneår, men etter fyrste verdenskrig blei det meir vanleg. Ofte er det so lite snø at noko skiføre er det ikkje snakk om.

Før og like etter århundreskifte var det berre stokkaskjeiser dei brukte. Dei var heimelaga med ein tresole påset stål under. So kom kanaskjeiser og skruskjeiser. Det var mest stas når Liervatnet var skeisanes, det er so djupt at det vart skjeldan trygt før etterjulsvinteren. Elles var det Bandalstjødno og Joavatnet. Det var aldri noko skeiserenn eller oppvisning i mi tid. Me berre leika «Hauk og Dua» so var det å «skjeisa ringen» framlengs og baklengs og av og til å kappas litt. Om det var god is ei tid, so kom det snøfall og dermed var det slutt på skjeising.